FATF – rola w kształtowaniu polityki AML

Czym jest FATF i jaka jest jego rola międzynarodowa?

Geneza i cele FATF (Financial Action Task Force)

FATF, czyli Financial Action Task Force, to międzynarodowa organizacja powołana w 1989 r. z inicjatywy krajów G7, której głównym zadaniem jest przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Jako globalny twórca standardów, FATF wyznacza polityki dotyczące AML/CFT – czyli systemów przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu – oraz monitoruje wdrażanie tych rekomendacji przez państwa członkowskie. Organizacja publikuje też poradnik FATF dla sektora finansowego, promując podejście oparte na ryzyku oraz zwalczanie przestępczości finansowej i terroryzmu.

Skład członkowski i status Polski

FATF liczy obecnie 39 członków – wśród nich są m.in. USA, Niemcy, Wielka Brytania i Francja – państwa o rozwiniętych strukturach AML/CFT. Polska nie jest członkiem FATF bezpośrednio, lecz uczestniczy w systemie poprzez MONEYVAL. Dzięki temu czerpie korzyści z standardów FATF, choć formułuje swoje krajowe regulacje w oparciu o rekomendacje tej organizacji.

40 rekomendacji FATF – podstawowy instrument działania

Kluczowym dokumentem FATF są tzw. 40 rekomendacji FATF, które definiują międzynarodowe standardy w zakresie AML/CFT . Zostały one podzielone na siedem grup tematycznych:

1. Polityki AML/CFT i koordynacja – oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.
2.  Pranie pieniędzy i konfiskata – kryminalizacja prania pieniędzy i konfiskata mienia.
3.  Finansowanie terroryzmu i proliferacji – zapobieganie finansowaniu terroryzmu i proliferacji broni masowego rażenia
4. Środki zapobiegawcze – obowiązki instytucji finansowych i niefinansowych: KYC, monitoring, wewnętrzne kontrole.
5. Trasparetność i beneficjenci rzeczywiści – ujawnianie rzeczywistej własności spółek i trustów.
6.  Uprawnienia i obowiązki organów oraz inne środki instytucjonalne – nadzór, uprawnienia organów ścigania, sankcje i współpraca wewnątrz państwa.
7. Współpraca międzynarodowa – współpraca transgraniczna, ekstradycja, pomoc prawna.

Ten poradnik FATF na temat struktury systemu AML/CFT opiera się na podejściu opartym na ryzyku.

Szczegółowe informacje dostępne są na stronie: FATF Recommendations.

MONEYVAL –  rola europejskiego odpowiednika FATF

Czym jest MONEYVAL?

MONEYVAL (Committee of Experts on the Evaluation of Anti‑Money Laundering Measures and the Financing of Terrorism), to Komitet Ekspertów Rady Europy ds. Oceny Środków Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu, skupiający się na przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu. Polska przystąpiła do MONEYVAL w 1998 r.  MONEYVAL działa jako regionalny odpowiednik FATF, implementując standardy FATF w Europie Środkowo‑Wschodniej, na Bałkanach oraz w rejonie Kaukazu.

Różnice między FATF a MONEYVAL

FATF działa globalnie, standardotwórczo i ocenia kraje rozwinięte, podczas gdy MONEYVAL koncentruje się na implementacji standardów FATF w krajach, które nie są członkami FATF. Jego działania są istotne dla regionów mających specyficzne wyzwania AML/CFT.

Mechanizm ewaluacji krajów (Mutual Evaluation Reports)

W 2021 roku MONEYVAL opublikował raport na temat Polski, zawierający szereg zaleceń. Wskazano m.in. że chociaż Polska podejmuje działania w zakresie AML/CFT, istnieją niedociągnięcia np. w ocenie ryzyka przestępczości oraz finansowania terroryzmu, co wymaga nowelizacji ustaw, w tym AML .

Polska w systemie FATF/MONEYVAL – praktyczne konsekwencje członkostwa

Jakie instytucje w Polsce odpowiadają za wdrażanie zaleceń FATF/MONEYVAL?

W Polsce za wdrażanie rekomendacji FATF i MONEYVAL odpowiadają: Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF), Komisja Nadzoru Finansowego (KNF), Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) i Ministerstwo Finansów. Te podmioty powołują zespoły międzyresortowe oraz publikują krajowe oceny ryzyka (NRA), co świadczy o podejściu opartym na ryzyku i współpracy sektora publicznego.

Wpływ rekomendacji FATF na polskie prawo AML

Implementacja rekomendacji FATF przełożyła się na nowelizacje ustawy AML w 2018 i 2021 r., które rozszerzyły zakres regulacji, m.in. o beneficjenta rzeczywistego, obowiązek oceny ryzyka, procedury whistleblowing i wzmożoną staranność wobec klientów z krajów wysokiego ryzyka.

Konsekwencje negatywnej oceny FATF/MONEYVAL

Państwa, które nie wdrażają standardów FATF, mogą trafić na tzw. listę szarą lub czarną, co oznacza poważne skutki –  reputacyjne, ograniczenia bankowe i presję międzynarodową. Dla Polski ryzyko wynika głównie z możliwych opóźnień legislacyjnych i słabości w egzekwowaniu obowiązującego prawa.

Narzędzia FATF i MONEYVAL – źródła informacji i praktyczne zastosowania

Listy krajów wysokiego ryzyka („High‑Risk Jurisdictions”)

FATF regularnie publikuje listy krajów o strategicznych uchybieniach w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. Podmioty obowiązane, w tym biura rachunkowe, muszą stosować wzmożone środki bezpieczeństwa finansowego wobec klientów z tych jurysdykcji. Aktualne dane znajdują się na stronie: High-risk and other monitored jurisdictions.

Narzędzia i raporty MONEYVAL

MONEYVAL publikuje publiczne raporty oceny krajowej, które zawierają konkretne rekomendacje dla legislatorów, nadzorców i sektora finansowego. Są dostępne na stronie: Evaluations – MONEYVAL.

Krajowe oceny ryzyka AML/CFT (NRA)

Zgodnie ze standardami FATF każde państwo powinno opracować i publikować krajową ocenę ryzyka AML/CFT. Polska opublikowała NRA w 2019 roku. Dokument ten stanowi podstawę stosowania podejścia opartego na analizie ryzyka i powinien być wykorzystywany przez podmioty obowiązane w procedurze oceny klienta.

Rekomendacje praktyczne dla biur rachunkowych i wirtualnych – zgodność z systemem FATF/MONEYVAL

Dokumenty, które powinny odwoływać się do standardów FATF

Dokumentacja AML w biurze rachunkowym lub wirtualnym powinna odnosić się do zaleceń FATF. Dotyczy to m.in. polityki AML, oceny ryzyka klienta, procedury list sankcyjnych oraz obowiązku wzmożonej staranności. GIIF zaleca, by aktualizacja dokumentacji była zgodna z rekomendacjami FATF i MONEYVAL.

Sprawdzanie kontrahentów z krajów ryzyka – praktyka biura

Podmioty świadczące usługi księgowe i doradcze powinny wdrożyć listy FATF do swoich checklist, sprawdzając kraj rejestracji kontrahenta, typ działalności i beneficjenta rzeczywistego. W przypadku jurysdykcji wysokiego ryzyka konieczna jest wzmożona analiza dokumentów, dodatkowe pytania i ewentualne raportowanie do GIIF.

Wsparcie consultingowe i aktualizacja dokumentacji

Oferowane przez Driven Legal wsparcie to m.in.: audyt zgodności dokumentów z rekomendacjami FATF/MONEYVAL, gotowe wzory procedur, formularze identyfikacji i system monitorowania zmian na listach FATF. Zapewnia to prostą i powtarzalną zgodność z regulacjami.

Choć Polska nie jest członkiem FATF, jej działalność w ramach MONEYVAL oznacza pełną odpowiedzialność za implementację międzynarodowych standardów przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Każde biuro rachunkowe i wirtualne, jako podmiot obowiązany, powinno uwzględniać zalecenia i standardy FATF w swojej dokumentacji i praktyce. Świadomość roli tych organizacji i umiejętność korzystania z ich narzędzi (list, raportów, wytycznych) zwiększa poziom bezpieczeństwa i zgodności działania. Zgodnie z rekomendacją FATF oraz strategicznymi uchybieniami podkreślonymi przez FATF, konieczne jest prowadzenie oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania na bieżąco, stosowanie podejścia opartego na analizie ryzyka oraz regularna aktualizacja dokumentów – co przekłada się na poprawę międzynarodowej zgodności ze standardami przeciwdziałania praniu pieniędzy.

Pełne źródło komentarza do raportu o Polsce z 2021 r.: Poland – MONEYVAL 2021.

Jako Driven Legal wspieramy biura rachunkowe i podmioty wirtualne w tworzeniu zgodnych procedur AML, dostarczając gotowe narzędzia, audyty oraz aktualizacje dokumentacji. Działamy procesowo, skutecznie i z minimalnym zaangażowaniem klienta. Skontaktuj się z nami, jeśli zależy Ci na bezpiecznym i zgodnym działaniu w świetle wymogów FATF.